Groningen geeft energie

Spoor besparen

Grote besparingen zijn mogelijk in woningen en bij bedrijven en kantoren. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld met energiebesparing in haar eigen vastgoed en openbare ruimte (onder andere openbare verlichting van led voorzien (Gresco). Besparingen zijn goed voor een derde van ons einddoel.

Wat wilden we bereiken?

Wonen (zie ook onder het programma Wonen) Besparen, deelspoor Wonen
De beschreven wijkaanpak bij warmte is een intensief proces waarbij bewoners, corporaties, wijkverenigingen, de netwerkbeheerder, het bedrijfsleven en de gemeente concreet te nemen maatregelen kiezen. Met de woningcorporaties werken we verder aan het ‘Masterplan aardgasvrij en CO₂-neutraal Groningen‘. In dit masterplan wordt opgenomen hoe en wanneer corporatiewoningen verduurzaamd worden.

Bedrijven
Groningen Werkt Slim
Het mag gesteld worden dat 2021, net als 2020, een bijzonder roerig en onvoorspelbaar jaar was vanwege de coronapandemie. Ook voor de doelgroep van duurzaamheidsplatform Groningen Werkt Slim, te weten bedrijven en instellingen in provincie Groningen, was voortdurend aanpassen van bedrijfsvoering en personeels- en klantenbeleid in de meeste gevallen het devies. Daarnaast waren de financiële situaties en vooruitzichten voor velen onzeker of zelfs penibel. Deze factoren maakten dat het verduurzamen als thema niet overal (hoog) op de agenda stond.

Ondanks deze onvoorziene ontwikkelingen bleef het platform, net als in 2019 en 2020, doorgaan met het gratis adviseren op het gebied van duurzaam ondernemen. Deze adviseringsrol gebeurde vanuit de loketfunctie. De communicatie werd vooral ingezet via kanalen als de website, sociale media en andere (betaalde) media en events. De adviezen kwamen van de adviseurs: door de groei van het team met een adviseur kon meer dan 50% meer ondernemers van advies worden voorzien. Ook werd het product ‘zonnecarports’ bij het Groningse MKB op de kaart gezet en is het netwerk uitgebreid met contacten waardoor er ook meer informatie is opgehaald om zo het beleid en advies te verbeteren. Ondanks de coronapandemie heeft het platform een groei doorgemaakt in het aanjagen, inspireren en adviseren van ondernemers.

Toezicht en handhaving
Met het toezicht op energiebesparing willen we een maximale bijdrage leveren aan de energiebesparing bij bedrijven. De toezichthouders gebruiken hun wettelijke bevoegdheid om het gesprek met bedrijven aan te gaan. Bedrijven kunnen effectief gestimuleerd worden om energiebesparende maatregelen te nemen doordat ze individueel worden aangesproken. Daardoor kunnen we maatwerk leveren en verdwijnt de vrijblijvendheid.

De aanpak bestaat uit 3 stappen:

1. Het opvragen van het energieverbruik (omdat verplichtingen afhangen van verbruik);
2. Het adviseren over besparingsmogelijkheden en het opvragen en beoordelen van een plan van aanpak. Bij bedrijven waar geen wettelijke verplichtingen gelden geven we voorlichting over besparingsmogelijkheden;
3. Het toezien op de daadwerkelijke realisatie van de maatregelen. Deze hercontrole doen we twee jaar na het beoordelen van de plannen van aanpak.

Gemeentelijke organisatie
Met de Gresco beogen we om al ons gemeentelijk vastgoed te verduurzamen. Vanaf 2015 rapporteert de Gresco middels haar eigen jaarplannen. In 2021 wilden we, naast het regulier jaarplan, ook een doorkijk geven hoe ons vastgoed verdergaand kan worden verduurzaamd. Hiermee zijn we inmiddels deels ingehaald door de doelstelling uit de klimaatwet. In dit kader is inmiddels een routekaart ontwikkeld om de verdere verduurzaming van het maatschappelijk vastgoed vorm te geven. Hierdoor zal de Gresco verbreed worden tot een integrale verduurzaming van de panden. Een grotere opgave die niet altijd terug te verdienen is. Het is echter wel essentieel voor het doel om in 2035 CO2 neutraal te zijn en voor de doelen uit de klimaatwet.

Wat hebben we hiervoor gedaan?

Wonen
Het Energieloket Groningen is een onafhankelijk en gratis loket dat alle Groningse woningeigenaren stimuleert en concreet helpt in hun stap richting verduurzaming. Vanaf 1 oktober werken we samen met een nieuwe partner ‘Het regionaal Energieloket’. Zij verzorgen de website met allerlei informatie over maatregelen, subsidies, woningtypologieën en bewonersverhalen en de backoffice.
Tevens vindt afstemming plaats met het sociaal domein en de gebiedsteams, de projectteams van de wijk- en dorpsvernieuwing/wijkenergieplannen en uiteraard met de buurtinitiatieven. Het Energieloket kan worden gezien als een gereedschapskist die bestaat uit een aanpak waarbij gebruik kan worden gemaakt van een basisloket (online en offline) en een menukaart met acties. Daarnaast kan onderscheid worden gemaakt tussen een individuele en collectieve aanpak. Het loket is bereikbaar via de website Energieloket Groningen.
Het online loket is in 2021 door circa 50.000 bezoekers bezocht en de helpdesk heeft ruim 11.000 telefoontjes ontvangen.

Subsidieregeling Reductie Energiegebruik Woningen (RRE en RREW)
Door de subsidieregeling Reductie Energiegebruik Woningen (RRE en RREW) heeft de gemeente 1,26 miljoen euro (RRE) en 2 miljoen euro (RREW) van het Rijk ontvangen om huiseigenaren en huurders te stimuleren tot kleine energiebesparende maatregelen in huis en om advies te geven aan huiseigenaren over andere energiebesparende maatregelen, zoals dak-, raam- of gevelisolatie. Deze regelingen maken het mogelijk dat door het energieloket, naast het helpen van huiseigenaren via een online loket, talloze aanvullende acties worden uitgevoerd waar ook andere doelgroepen van profiteren. Dankzij de regeling kunnen we bewoners, woningeigenaren en initiatieven in de hele gemeente ondersteunen om de belangrijkste eerste stappen richting aardgasvrij te zetten. Met deze bijdragen hebben we de volgende activiteiten uitgevoerd:

1. Wijkenergiecoaches
In 2021 hebben we 27 energiecoaches geworven en opgeleid. Deze energiecoaches zijn actief in de wijken en helpen woningeigenaren bij het nemen van kleine energiebesparende maatregelen. Er is veel enthousiasme onder de inwoners van de gemeente Groningen om als vrijwillige energiecoach in de wijk aan de slag te gaan. Naast de energiecoach op vrijwillige basis zijn in Selwerd en Lewenborg ook energiecoaches op basis van een participatiebaan actief. Dit is in 2021 ook uitgebreid naar de Korrewegwijk en De Hoogte. Om de inwoners van de wijk op de hoogte te brengen van de energiecoaches zijn communicatiecampagnes georganiseerd. In totaal zijn meer dan 1000 gesprekken aangevraagd en ruim 400 gesprekken uitgevoerd. Dit is helaas een gevolg van de Corona crisis. Het was niet mogelijk om meer huis-aan-huis bezoeken uit te voeren. Wij hebben een deel kunnen oplossen door online een energiebespaarcafé te organiseren waarbij we 81 bewoners hebben kunnen adviseren.

2. Junior energiecoach
In 2021 hebben 885 gezinnen deelgenomen aan de Junior Energiecoach. Tijdens dit leuke en leerzaam spel van vijf weken voor kinderen (ca. 7-12 jaar) en ouders, gaat het hele gezin samen praktisch en spelenderwijs aan de slag met energiebesparing. Dit doen ze aan de hand van leuke filmpjes, geheime weekopdrachten, interessante weetjes en leuke spelletjes.

3. Ondersteunen bewonersinitiatieven
We hebben een toolbox ontwikkeld waarmee we samen met de straat, wijk of dorp verduurzamen. Het energieloket biedt ondersteuning aan iedereen die gezamenlijk bezig wil gaan met verduurzaming. We maken daarbij gebruik van de ‘toolbox’, een stappenplan en middelen om groepen te ondersteunen (https://energieloket-groningen.nl/groningen/toolbox/). We hebben in 2021 circa 30 bewonersinitiatieven ondersteund waaronder de Korrewegwijk, Gerbrand Bakkerstraat, Herewegbuurt, Badstratenbuurt, Zeeheldenbuurt, De Wijert, Rivierenbuurt, Noorderplantsoen, Oosterpoort, Helpman, Hoogkerk, Selwerd, Vinkhuizen, Reitdiep, Glimmen, Noordlaren, Haren, Beijum, Lewenborg, Noorddijk, De Hunze/Starkenborgh, Ten Boer en Ten Post. Deze ondersteuning bestaat uit 3 stappen: Wat willen we? Wat kunnen we? En wat kunnen we samen doen? Met het ondersteunen van deze initiatieven vindt afstemming en samenwerking plaats met de gebiedsgerichte aanpak, zoals de wijkvernieuwing, de wij-teams, etc.  Uiteraard hebben we minder fysieke activiteiten in de wijken kunnen steken vanwege de corona pandemie maar hebben we veel via online bijeenkomsten kunnen organiseren.

4. Collectieve inkoopacties
Het Energieloket Groningen heeft in 2021 twee collectieve inkoopacties georganiseerd.
De eerste inkoopactie is gestart in 2020 waarbij de uitvoering in 2021 heeft plaatsgevonden. Maatregelen waarvoor ingeschreven kon worden zijn spouwmuurisolatie, vloerisolatie, zonnepanelen en warmtepompen. Er hebben zich ruim 1200 mensen aangemeld. Deze inwoners hebben allemaal vrijblijvend een voorstel ontvangen waarna iedereen individueel de beslissing kan nemen om de opdracht uit te laten voeren. Uiteindelijk zijn er 300 opdrachten verleen en zijn de volgende maatregelen geplaatst: 241 isolatie (spouw en/of vloer), 33 zonnepanelen, 19 warmtepompen. Met deze inkoopactie hebben we enorm veel inwoners van de gemeente Groningen bereikt. Zij zijn geïnformeerd door middel van een brief of via de krant. Niet alle offertes hebben geresulteerd in een opdracht maar dat was ook niet het enige doel van het project. De spin-off naar de andere aannemers en installateurs in de regio is eveneens belangrijk. We verwachten dat inwoners meer offertes hebben aangevraagd ter vergelijking en dat door deze actie ook opdrachten zijn verleend aan andere installateurs of aannemers.
In de tweede helft van 2021 is de tweede inkoopactie (isolatie en HR++) glas gestart. De focus lag hierbij op de 1200 inwoners die een warmtebeeld van hun woning hebben ontvangen. Met de aannemers is afgesproken dat maximaal 750 woningeigenaren deel kunnen nemen aan deze actie. Naast het versturen van een brief hebben we via social media veel aandacht geschonken aan deze actie. De inschrijving voor deze actie liep af op 31 december 2021 en het doel is behaald, 750 inschrijvingen.

5. Kleine maatregelen
Volgens de RRE en RREW moeten veel pakketten met kleine energiebesparende maatregelen pakketten t.w.v. 50 euro worden uitgedeeld bij woningeigenaren en huurders. In eerste instantie werkten we alleen samen met een aantal lokale bouwmarkten waarbij bewoners kunnen kiezen uit een aantal standaard pakketten. We zijn medio 2021 overgestapt op een andere aanpak. Vanwege corona waren veel bouwmarkten gesloten en was het lastig voor bewoners om een pakket op te halen bij een bouwmarkt. We zijn overgestapt op een systeem waarbij bewoners kunnen kiezen voor maatregelen naar eigen keuze bij een lokale bouwmarkt of kunnen bestellen bij een aantal webshops. We hebben diverse brievenacties georganiseerd waarbij inwoners een cadeaubon kunnen aanvragen en deze kunnen inwisselen bij een webshop of bouwmarkt. De focus lag vooral op woningen met een laag energielabel en/of op de inwoners met een smalle beurs.
De animo voor deze actie was zeer hoog. Onze doelen voor de RRE hebben we gehaald en hebben we veel inwoners kunnen voorzien van een cadeaubon. Deze actie wordt voortgezet in 2022 waarbij de aandacht vooral uitgaat naar de huurders.

6. Warmtebeelden
Begin 2021 zijn bij 1200 woningen warmtebeelden gemaakt van de woningen. Hiermee worden lekken in de woning in beeld gebracht. De woningeigenaren hebben een rapport op maat ontvangen en een advies waarmee de eerste stappen naar verduurzaming van de woning gezet kunnen worden.

Met de RRE-regeling en de RREW-regeling en de aanvullende bijdrage van de raad zijn in de afgelopen periode de volgende resultaten behaald:

Woningcorporaties

• Met de woningcorporaties werken we samen in de werkgroep Duurzaamheid. We hebben een bijdrage geleverd aan de inhoud van de prestatieafspraken met als doel om de ambitie CO ₂ -neutraal en aardgasvrij 2035 te realiseren. De uitvoering van het Masterplan, waaronder het op basiskwaliteit brengen van corporatieve woningvoorraad, coördineren en monitoren. We hebben samengewerkt om de transitievisie warmte, de wijkvernieuwingsplannen, proeftuin aardgasvrije wijken en het masterplan samen laten komen. Naast energietransitie is ook klimaatadaptatie een onderwerp waarmee we de komende jaren verder gaan. Een aantal corporaties hebben hiervoor al aandacht in hun beleid.
• Samen met de woningcorporaties hebben we een aanvraag voor de Regeling Reductie Energiegebruik Woningen (RREW) ingediend. Hiermee kunnen we ook voor deze doelgroep de energiecoaches en de kleine energiebesparende maatregelen inzetten. We hebben in maart 2021 bericht ontvangen dat de aanvraag is gehonoreerd en krijgen daarmee twee miljoen euro subsidie van het Rijk. Tot slot hebben we kennis gedeeld, nieuwe ontwikkelingen gesignaleerd en resultaten gedeeld.
• Bij het bepalen van passende route naar CO ₂ -neutrale en aardgasvrije woningvoorraad zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd:
• Betaalbaarheid is leidend;
• Slopen als verbeteren niet kan;
• Het moet technisch kunnen;
• Basiskwaliteit mag niet wachten; aan de slag met no-regret maatregelen;
• Bestaande infrastructuur en gasaansluitingen benutten waar nuttig.

Bedrijven
Groningen Werkt Slim

• Voor de loketfunctie hadden we in 2021 als doel om onafhankelijke informatie en ondersteuning voor de ondernemer in alle fases van de klantreis verder te ontwikkelen. Verschillende adviesdiensten die op maat worden geboden, afhankelijk van de vraag en behoefte en het ontwikkelingen van nieuwe producten en diensten. Zo gaat het over wet- en regelgeving en informatie over financiële mogelijkheden. Ook over doorverwijzen naar partijen om verder te komen;
• Deuren dicht-campagne - In 2021 hebben we samen met de andere gemeenten in de provincie Groningen de vervolgversie van de deuren dicht-campagne verder opgezet. Ook in de gemeente zelf worden nog nieuwe bordjes aangevraagd. Er was landelijke aandacht voor de campagne en ook andere gemeenten hebben ons gevraagd om het idee te mogen gebruiken;
• Bedrijven en verenigingen hebben ons actief benaderd voor advies vanuit hun maatschappelijk verantwoordelijke rol.

Toezicht op energiebesparing bij bedrijven

Resultaten 2021

1. In 2021 zijn bij de laatste 600 bedrijven de gegevens opgevraagd, zo nodig onder dreiging van een sanctie. Daarmee hebben we van alle relevante bedrijven in de stad de energiegegevens. Uitzondering is de horeca, die afgelopen jaar niet is benaderd omdat ze slecht bereikbaar waren en waarvan bovendien de energieverbruiken niet representatief zijn;
2. De beschikbare capaciteit is niet voldoende om alle plannen van aanpak direct te beoordelen. Bij ongeveer 100 bedrijven zijn de benodigde energiebesparende maatregelen beoordeeld. Bij het toezicht geven we prioriteit aan hercontroles. Alle bedrijven die bekend zijn geworden als kleinverbruiker hebben een brief gekregen met voorlichting over subsidie- en besparingsmogelijkheden;
3. Ongeveer 200 hercontroles zijn uitgevoerd om te kijken geplande maatregelen daadwerkelijk zijn gerealiseerd. Ervaring daarbij:

• Aantal mooie voorbeelden van bedrijven die gestart zijn vanuit een wettelijke verplichting maar enthousiast zijn geworden en vervolgens meer hebben gedaan dan voldoen aan wetgeving;
• Alle bedrijven voeren maatregelen uit volgens plan van aanpak, dit leidt tot energiebesparing ten opzichte van de beginsituatie. Gemiddeld besparen bedrijven 20% op elektriciteitsverbruik en 20% op gasverbruik. Kanttekening is wel dat er wegens economische groei/krimp niet altijd een directe relatie is tussen maatregelen en verbruik.

Gemeentelijke organisatie

Resultaten 2021

• Veel gemeentelijke daken belegd met zonnepanelen;
• Afronding project om alle sportvelden van led te voorzien;
• In diverse panden verbeterde gebouwenbeheersystemen toegepast;
• Pilot gestart toepassing van een kunstmatige intelligentie regelsysteem (AI-GBS) in twee grote kantoren;  
• Meer gas/elektra meters verslimd;
• Factureringsprogramma geoptimaliseerd.

De Gresco blijft het integrale energiemanagement van energieverbruikers van de gemeentelijke panden op zich te nemen, energiezuinige projecten te realiseren dan wel mede te investeren en door ook besparing op onderhoud en beheer in de aanpak mee te nemen. De energie die we nog nodig hebben ná de besparingsopgave kopen we in samenwerking met de provincie, veiligheidsregio en veel andere Groningse gemeenten vanaf 2019 duurzaam in.

Verder neemt de Gresco deel aan de Pro-Gresco. Dit initiatief van de provincie is gericht op het versnellen van de verduurzaming van gemeentelijke eigen vastgoed in de provincie Groningen. Het is een kennisplatform tussen gemeenten en de Provincie. De eerste fase is afgerond en was een onderzoek waarbij elke gemeente een 2-tal panden kon laten doorrekenen. Wat kost het voor dat pand om de door de gemeente gewenste klimaatdoelstelling te behalen. Gresco neemt natuurlijk deel aan dit kennisplatform. Op dit moment is de Progresco met name een kennisplatform en richt zich onder andere op het financieringsvraagstuk. Het systeem van de Gresco kan als voorbeeld dienen voor onze buurgemeenten.

Conclusie

Energiebesparing bij woningen, bedrijven, het gemeentelijk vastgoed en de gemeentelijke organisatie zelf staat volop in de aandacht. Het belang van energiebesparing vormt een hoofdopgave voor de komende jaren. Hierbij zal een koppeling met de warmte-strategie van groot belang zijn.