In deze paragraaf geven we aan wat de doelstellingen zijn voor het programma Groningen Geeft Energie en hoe we in 2021 via meerdere sporen, verder werken aan opschaling van de energietransitie.
Activiteiten elders in deze rekening die passen bij deze aanpak hebben we gemarkeerd met 
.
Wat wilden we bereiken in 2021?
In 2035 willen we een CO2-neutrale gemeente zijn. En we willen dat duurzaamheid een uitgangspunt is in alles wat we doen. Dit biedt tevens economische kansen voor Groningen. In deze jaarrekening leest u over de resultaten van onze inzet.
Duurzaamheid gaat niet alleen over energie en economie, maar ook over onze leefomgeving, ons voedsel, grondstoffen en hoe we met elkaar omgaan. Daarom willen we duurzaamheid stevig verankeren in alle reguliere beleidsprogramma’s. Een duurzame gemeente is een gemeente waar het goed toeven is voor bewoners en bezoekers. Maar ook een gemeente waar overheid, burgers, bedrijven en kennisinstellingen gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor ‘duurzame ontwikkeling’, een gemeente met een innovatieve economie die inspeelt op duurzame kansen en werk biedt aan laag- en hoogopgeleiden.
Wat hebben we hiervoor gedaan?
We hebben activiteiten uitgevoerd die gepland waren in de begroting 2021 en het programma ‘Groningen geeft energie’. Hierbij is de Routekaart Groningen CO2 neutraal 2035 (2018) te beschouwen als een stip op de horizon en verbindt het heden met de gewenste toekomst. Het eindbeeld is niet in beton gegoten. Het is opgesteld met de huidig beschikbare kennis. Externe factoren, zoals voortschrijdend inzicht, veranderingen van nationaal beleid en technische vooruitgang, zullen leiden tot aanpassingen in het eindbeeld. De energietransitie is een gezamenlijke opgave en aan de realisatie van de doelen werken we samen met bewoners onder andere via de wijkenergieaanpak en initiatieven in wijken en dorpen, met bedrijven, energiecoöperaties, organisaties en met de partners van de Routekaart. Het bereiken van het doel maakt Groningen koploper in de energietransitie. Dit biedt tevens de kans om een nieuwe kennispositie en economisch perspectief te creëren.
In 2021 hebben we onze focus gelegd op de warmtetransitie, op duurzame energieopwekking en de intensivering van energiebesparing bij particuliere woningeigenaren en bedrijven. Met het energieprogramma hebben we zo in 2021 een flinke stap voorwaarts gezet.
Het doel voor 2035 is ambitieus. Het gemeentelijke doel loopt voor op de ambitie van het Rijk en veel private partijen. Daarom vragen de doelen om een gedegen strategie en actieve inzet vanuit de gemeente. De gemeente kan vanuit haar rol en verantwoordelijkheden de energietransitie ondersteunen. Wij voeren hiervoor autonoom beleid en beschikken over verschillende typen beleidsinstrumenten: stimuleren, (de)reguleren, financieren, faciliteren, enthousiasmeren en ook initiëren.
Klimaatrekening
Uw raad heeft op 13 oktober 2021 de motie Klimaatnoodtoestand aangenomen. Hierin verzoekt u om jaarlijks bij het presenteren van de rekening ook een ‘klimaatrekening’ te presenteren, waarin duidelijk wordt gemaakt wat het jaar ervoor de broeikasgassenuitstoot was en hoe dat ons positioneert op de route naar 2035 CO2-neutraal.
De gemeente Groningen streeft naar een CO2-neutrale gemeente in 2035. Dit houdt in dat binnen de gemeentegrenzen geen fossiele energiebronnen worden gebruikt voor onder andere verwarming, mobiliteit, elektriciteitsproductie. Ook de elektriciteit die wordt gebruikt, dient afkomstig te zijn van hernieuwbare bronnen. Er is samen met circa 40 organisaties uit de gemeente Groningen een routekaart opgesteld, waarin is uitgewerkt hoe deze ambitie kan worden gerealiseerd en wat hiervoor nodig is. De energietransitie is een gezamenlijke opgave en aan de realisatie van de doelen werken we samen met bewoners in wijken en dorpen, met bedrijven, organisaties en met de partners van de routekaart. In de routekaart zijn een aantal concrete doelen benoemd voor 2023 (ten opzichte van 2015) en 2035. Met de CO2 monitor meten we jaarlijks in hoeverre we op koers liggen om de doelen te realiseren en wat de resterende opgave is. Het peiljaar voor de gegevens in deze rapportage is 2020.
Forse daling CO2-uitstoot
In 2020 is de totale uitstoot met 8,1% gedaald (-98,2 kton) ten opzichte van 2019 en met 11,8% gedaald (-149 kton) ten opzichte van 2015. Dit terwijl het inwonertal en de economie in dezelfde periode is gegroeid. Circa 31% van de uitstoot wordt veroorzaakt door energiegebruik in woningen, 24% door mobiliteit en 45% door het energiegebruik van bedrijven en instellingen. Het is zeer aannemelijk dat de coronapandemie een grote rol speelt in de daling van het energiegebruik in 2020.
Hernieuwbare energie stijgt
Het aandeel van hernieuwbare bronnen in de energiemix van Groningen bedraagt 8,1% in 2020. Dit was in 2019 6,6%. Deze stijging is vooral te verklaren door de groei van het aantal zonnepanelen. Het opgesteld vermogen zonnepanelen is toegenomen met 24 MW van 81 MW in 2019 naar 105 MW in 2020. De vermeden CO2-uitstoot is met 11 kton toegenomen (+19%) ten opzichte van 2019.
Prestatie-indicatoren | Behaald 2015 | Behaald | Behaald | Behaald | Behaald | Behaald |
|---|---|---|---|---|---|---|
Totale energiegebruik in Groningen 1) | 17.977 TJ | 17.694 TJ | 18.263 TJ | 18.704 TJ | 17.938 TJ | 16.662 TJ |
Totale hoeveelheid geproduceerde duurzame energie | 855 TJ | 935 TJ | 1.061 TJ | 1.158 TJ | 1.192 TJ | 1.357 TJ |
Aandeel duurzame of hernieuwbare energie | 4,8% | 5,4% | 5,8% | 6,2% | 6,6% | 8,1% |
Totale C02-uitstoot in kton 2) | 1.261 | 1.245 | 1.255 | 1.261 | 1.210 | 1.112 |
Verdeling energiegebruik in 2020 | Terajoule | % |
|---|---|---|
Huishoudens | 5.523 | 33 |
Bedrijven en instellingen | 7.213 | 43 |
Verkeer en vervoer | 3.926 | 24 |
Totaal | 16.662 | 100 |
Hernieuwbare energie per bron in 2020 | Terajoule | % |
|---|---|---|
Biomassa (vergisting en verbranding) | 691 | 51 |
Bodemenergie | 115 | 9 |
Zonne-energie | 290 | 21 |
Windenergie op land + op zee *) | 1 + 151 | 11 |
Overige bronnen | 109 | 8 |
Totaal | 100 |
*) Veruit het grootste deel van de windstroom is opgewekt op zee. Deze wordt voor een deel (op basis van het gewicht van de gemeente Groningen in het landelijke energiegebruik) toegerekend aan de gemeente Groningen.
Prognose
De routekaart schetst een tussendoel voor 2023, waarin de totale CO2-uitstoot 30% lager ligt dan in 2015. De totale uitstoot bedraagt dan maximaal 883 kton. Op basis van het effect van projecten die in 2021 zijn uitgevoerd en projecten en plannen die in de komende jaren worden uitgevoerd, is de ontwikkeling van de CO2-uitstoot in de komende jaren geprognosticeerd. De gekwantificeerde projecten leiden tot een extra vermeden CO2-uitstoot van 130 kton per jaar in 2023. Dit leidt tot een CO2-uitstoot van 982 kton in 2023. Hierbij dient echter wel te worden opgemerkt dat de ontwikkeling van de CO2-uitstoot in Groningen ook wordt beïnvloed door andere ontwikkelingen, zoals bevolkingsontwikkeling, economische conjunctuur, temperatuurschommelingen et cetera. Indien ook de plannen voor het zonnepark Meerstad-Noord, windenergie op Roodehaan (15 MW) en de aanvullende ambitie uit de routekaart om in totaal 36 MW wind op land te installeren worden meegenomen, dan neemt de extra vermeden CO2-uitstoot met 132 kton toe tot 262 kton en een totale uitstoot van 850 kton.
Regeerakkoord
We hebben de ontwikkelingen en wetgeving rondom het Klimaatakkoord vanzelfsprekend goed gevolgd. Een groot deel van de ontwikkelingen hebben een plek gekregen in het regeerakkoord. Het regeerakkoord tussen VVD, D66, CDA en ChristenUnie met de titel 'Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst', is op 15 december 2021 gepresenteerd. Hieruit blijkt dat Nederland koploper wil zijn in Europa bij het tegengaan van de opwarming van de aarde. Om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te zijn, scherpen ze het doel voor 2030 in de Klimaatwet aan tot tenminste 55% CO2 reductie. Voor het terugbrengen van de CO2-uitstoot en het halen van het klimaatdoelen wordt cumulatief 35 miljard euro gereserveerd voor een Klimaat- en transitiefonds, met beschikbare middelen t/m 2030.
Uitvoeringskosten gemeenten Klimaatakkoord
Voor de uitvoeringskosten van medeoverheden en planbureaus die voortvloeien uit het klimaatakkoord en aanvullende klimaatbeleid wordt 800 miljoen euro per jaargereserveerd tot en met 2030, met een ingroeipad in 2023 en 2024. Het betreft 5,6 miljard euro cumulatief t/m 2030. De verdeling van het bedrag tussen medeoverheden, planbureaus en aanvullend klimaatbeleid is nog niet bekend. We hebben lang lobby gevoerd voor de uitvoeringskosten van het Klimaatakkoord voor gemeenten en het daarop volgende artikel 2 onderzoek. Dit begon met de motie in 2019 van de gemeente Groningen en de gemeente Zaanstad in VNG/G40 verband. We zijn dan ook zeer tevreden dat dit heeft geleid tot de aangekondigde extra middelen. De ontwikkelingen en wetgeving rondom het Klimaatakkoord en de uitvoeringskosten blijven we nauwlettend volgen.
Regionale energie strategie
Eén van de afspraken uit het Klimaatakkoord is dat 30 energieregio’s in Nederland onderzoeken waar en hoe het best duurzame elektriciteit op land (wind en zon) opgewekt kan worden. Maar ook welke warmtebronnen te gebruiken zijn zodat wijken en gebouwen van het aardgas af kunnen. Vanaf medio 2019 werken de Groninger gemeenten, waterschappen en provincie samen met stakeholders om inhoud te geven aan de Regionale Energie Strategie (RES) Groningen. In de RES laten we zien welke bijdrage we als regio leveren aan het behalen van de landelijke klimaatdoelstellingen zoals vastgelegd in het Klimaatakkoord. De opgave voor de RES regio’s vanuit het Klimaatakkoord is om te focussen op duurzame opwekking van elektriciteit op land door middel van wind- en zonne-energie en de warmtetransitie in de gebouwde omgeving (aardgasvrij verwarmen).
In de periode van april tot september 2021 heeft een groot deel van de gemeenteraden, de Provinciale Staten en de beide algemene besturen van de waterschappen de RES 1.0 vastgesteld. De gemeenteraad van Groningen heeft op 28 april 2021 de RES 1.0 vastgesteld. In de RES staat het regionale bod van grootschalige zon en wind op land centraal. Het betreft nog steeds een optelsom van de gerealiseerde en de vergunde plannen samen met de ambities van de overheden tot 2030 (5,7 TWh). In het RES proces hebben we een aantal regionale samenwerkingsthema’s, zoals zon op dak en netcongestie opgepakt en is gezamenlijk kennis vergaard. We verwachten in juli 2023 de RES 2.0 gereed te hebben.
Conclusie
De snelheid van de ontwikkelingen in de energietransitie neemt toe door steeds meer maatschappelijk bewustzijn en politieke ontwikkelingen. De transitie is een technische, financiële en sociaaleconomische opgave. De komende jaren blijft het werkveld dynamisch en zullen we ons al gemeente telkens weer moeten aanpassen aan en reageren op landelijk beleid en landelijke wet- en regelgeving. De opgave is groot en dit kunnen we als gemeente niet alleen voor elkaar krijgen. De energietransitie is een gezamenlijke opgave en aan de realisatie van de doelen werken we dan ook samen met bewoners, bedrijven en organisaties. Daarnaast is CO2-reductie niet ons enige doel. We zien ook economische kansen in de energietransitie.