Spoor warmte
Uit de routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 volgt dat 54 procent van de totale energievraag van onze gemeente bestaat uit warmte. Er zijn goede duurzame technische alternatieven voor het huidige op aardgas gebaseerde warmtesysteem. Ook kan de vraag sterk worden verminderd door aanbrengen van (extra) isolatie en het nemen van efficiëntiemaatregelen.
Wat wilden we bereiken?
Een groot aandeel van het huidige energieverbruik (en CO2-uitstoot) in de gemeente Groningen hangt samen met het invullen van de warmtevraag voor alle gebouwen (woningen, bedrijven) vanuit aardgas. Door alternatieve (hernieuwbare) bronnen in te zetten in plaats van aardgas werd een bijdrage aan de CO2-reductie in de gemeente geleverd.
Er zijn veel verschillende hernieuwbare warmtebronnen mogelijk. Hierbij valt te denken aan:
Omgevingswarmte:
- Warmte uit het riool;
- Warmte uit oppervlaktewater;
- Warmte uit afvalwater;
- Warmte uit restwarmtebronnen (binnen en buiten onze gemeente) ;
- Warmte uit drinkwater, koelwater;
- Warmte uit de productie van waterstof;
- Warmte uit koelmachines (bv. datacentra, kantoren, supermarkten)
- Warmte uit lucht (luchtwarmtepomp).
Bodem :
- Warmte koude opslag (WKO) ( tot 200 meter diepte) (bodemwarmtepomp);
- Ondiepe aardwarmte (< 1000 meter);
- Diepe aardwarmte (ca. 3.500 meter);
- Ultra diepe aardwarmte (> 5.000 meter).
Biomassa:
- Warmte uit biogas, groengas;
- Warmte uit verbranding regionale biomassa.
Zon:
- Warmte rechtstreeks van de zon (zonthermie);
- Warmte uit straling (daglicht) (vacuümbuis).
Wat hebben we hiervoor gedaan?
Actieplan warmte
In de routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 wordt gerekend op de aansluiting van meer dan 50.000 woningequivalenten op warmtenetten. Globaal komt dit overeen met 50.000.000 kubieke meter (m3) aardgas. Overige warmtevraag wordt ingevuld met all-electric systemen (voor nieuwe gebouwen) (onder andere via WKO) en door een combinatie van groen gas en (lucht)warmtepompen. De zogenaamde hybride systemen. In het openingsbod aardgasvrije wijken (2019) hebben wij aangegeven op basis van maatschappelijke kosten welke bovengenoemde systeemkeuzes het beste in onze wijken en buurten passen.
In 2021 heeft Warmtestad voortgang geboekt in de aanleg van het Warmtenet Noordwest. In augustus zijn de werkzaamheden voor de aanleg van het warmtenet op het deeltracé Plutolaan – Antaresstraat – Pleiadenlaan in Paddepoel afgerond en is het deeltracé op de Dierenriemstraat opgeleverd. Eind 2021 waren 3.000 woningequivalenten aan het warmtenet van WarmteStad aangesloten. Er is in 2021 verder gewerkt aan de aanleg van het warmtenet in Selwerd. In een samenwerkingspilot tussen de gemeente en WarmteStad is ter plaatse van De Larix in overleg met bewoners onderzocht of ook hun particuliere woningen (26 stuks) kunnen worden aangesloten. Hieruit is gekomen dat het merendeel van de 26 huishoudens ervoor heeft gekozen om aangesloten te worden op het warmtenet van WarmteStad. Dit zijn de eerste particuliere woningen aan het warmtenet Noordwest.
Op Zernike Campus is WarmteStad in 2021 gestart met de bouw van een duurzame warmtecentrale. Deze vervangt de tijdelijke warmtecentrale. In dit nieuwe gebouw zal de warmte uit de beide datacenters op Zernike Campus worden opgewaardeerd voor gebruik in het warmtenet. Als volgende module is aansluiting van een zonthermisch park op de grond van de Provincie Groningen, het voormalige provinciale slibdepot bij Dorkwerd, in combinatie met ondergrondse seizoensopslag van warmte in beeld. WarmteStad heeft in 2021 een intentieovereenkomst afgesloten met de exploitant van zonthermie Dorkwerd. Onderzoek heeft uitgewezen dat overtollige warmte uit dit systeem in de ondergrond kan worden opgeslagen voor gebruik in het najaar, winter.
Afgelopen jaar heeft WarmteStad overleg gevoerd met de woningcorporaties om op de nieuwe warmtetarieven voor 2021 een correctie op de ACM-tarieven te kunnen toepassen ten gunste van klanten met een relatief laag warmteverbruik.
De collectieve WKO-systemen op het Europapark, De Grunobuurt en het Ebbingekwartier zijn allemaal uitgebreid met meer gebouwenaansluitingen (nieuwbouw). WarmteStad is bezig met analyses per WKO-installatie die voorheen onder NDEA vielen om de resultaten structureel te verbeteren. De aanstaande nieuwbouw van de Stadshavens en de Suikerzijde wordt mogelijk op een soortgelijk systeem aangesloten. De haalbaarheid (technisch, financieel, organisatorisch) hiervan wordt voor de Suikerzijde nog onderzocht. Door de gemeente Groningen en het Waterbedrijf Groningen, beiden voor 50% aandeelhouder van WarmteStad BV, is in de aandeelhoudersvergadering van 18 oktober 2021 besloten om de activiteiten van WarmteStad WKO BV uit te breiden met Stadshavens. De woningen en het commercieel en maatschappelijk vastgoed in Stadshavens worden duurzaam en aardgasvrij gebouwd. Zo wordt bijgedragen aan het beleid van de gemeente Groningen om in 2035 CO2 neutraal te zijn. In de vervolgfase van het project zal nader invulling gegeven worden aan de samenwerking tussen Stadshavens BV en WarmteStad WKO BV teneinde een collectief warmte koude opslag systeem in Stadshavens 1 aan te leggen. De bewoners krijgen een toekomstbestendig warmtesysteem.
Eind 2021 is het WarmteTransitiePlan Noordwest 2022 -2030 (WTP) vastgesteld. In dit plan staat op welke manier het warmtenet van WarmteStad in de wijken Paddepoel, Selwerd, Vinkhuizen, Tuinwijk, Zernike en Kostverloren verder wordt uitgebreid. Hierin is naast de zoektocht naar nieuwe warmtebronnen ook aangegeven op welke manier energie bespaart kan worden. De komende twee jaar moet duidelijk worden of de noodzakelijke financiering voor de uitvoering van dit plan, binnen de randvoorwaarden van de gemeente, haalbaar is. Duidelijk is dat wij voor financiering van de uitbreiding warmtenet afhankelijk zijn van bijdragen vanuit het Rijk en de Europese Unie.
Op de website van Syntraal.Omgevingswarmte kunt u informatie inzien van alle binnen onze gemeente relevante (omgevings-) warmtebronnen. Dit systeem kan gebruikt worden om bij aanstaande bouwplannen de mogelijkheden wat betreft omgevingswarmte in de nabije omgeving in te zien.
In samenwerking met onder andere TNO, de Deense Ambassade, Danish Board of Districtheating en Danish Energy Agency, de gemeenten Tilburg, Breda, Amersfoort, Zaanstad en Assen wordt gekeken of de reeds ontwikkelde kennis rondom warmtenetten en warmtebronnen in Denemarken ook in Nederland kan worden gebruikt. Deze samenwerking in Front Runner Cities moet er toe leiden dat enkele voorop lopende Nederlandse gemeente, warmte-initiatieven als gids kunnen optreden voor andere initiatieven binnen gemeenten. Ook in lopende onderzoeksprogramma’s zoals TOP – UP van de Rijksuniversiteit en Making City is aandacht voor inbreng van nieuwe kennis in de warmtetransitie.
Wijkenergieaanpak
In 2021 zijn we verder gegaan met de wijkenergieaanpak, waarin we samen met wijk- en dorpsinitiatieven gezamenlijk stappen zetten om van het aardgas te gaan, bijvoorbeeld in Glimmen, Noorderplantsoenbuurt en Reitdiep. Met het WTP is vastgesteld hoe we verder gaan met de wijkenergieaanpak. De focus ligt op Noordwest, de wijken die als eerste van het aardgas afgaan en op een warmtenet. Ook richten we ons op de wijkvernieuwingswijken. De overige wijken en dorpen krijgen ondersteuning vanuit het energieloket.
In de wijken Beijum, Lewenborg en Kardinge wordt gekeken of de aanleg van een warmtenet in deze wijken haalbaar is. Hierin wordt samengewerkt met bewoners (verenigingen) van verschillende wijk initiatieven. De aanstaande stedelijke vernieuwingsopgave (Beijum, Lewenborg) en een nieuw sportcentrum Kardinge maken deel uit van dit haalbaarheidsonderzoek.
In onze proeftuinen uit het Programma Aardgasvrij Wijken (PAW) hebben we een aantal successen behaald. In de proeftuin Paddepoel-Selwerd is een intensief participatietraject met bewoners doorlopen in De Larix. Het merendeel van de 26 huishoudens heeft ervoor gekozen om aangesloten te worden op het warmtenet van WarmteStad. In Selwerd-Zuid is eenzelfde traject opgestart. Beide pilotprojecten zijn een opmaat naar verdere uitrol van een warmtenet in Noordwest, waarbij ook buurten met veel particulier bezit aangesloten kunnen worden. De verkenning Buurtwarmte is bijna afgerond. In 2021 is er een conceptontwerp opgesteld en is er een bewonersonderzoek gedaan. Begin 2022 worden de resultaten opgeleverd, waarna duidelijk wordt in welke buurt de uitrol van een warmtenet de grootste kans van slagen heeft nadat de pilot in Selwerd-Zuid is afgerond.
De Wijert: proeftuin Aardgasvrij-klaar
In proeftuin De Wijert zijn we begonnen met de VvE aanpak. In 2021 is binnen het project veel aandacht besteed aan het informeren van de gebouweigenaren in de wijk ten aanzien van de energie-opgave. Dit is gebeurd door middel van digitale en fysieke bijeenkomsten, per doelgroep (VvE- of particuliere eigenaren) en wijkbreed.
De focus binnen het project ligt op de aanpak van de 15 VvE’s. Op één VvE na is er bij deze VvE’s sprake van gespikkeld bezit. Alle 15 VvE-besturen zijn aangeschreven en met alle 15 heeft overleg plaatsgevonden. Hiervan hebben in 2021 8 VvE’s aangegeven te starten met het proces om, onder begeleiding van een externe procesbegeleider, te inventariseren hoe tot verduurzaming kan worden overgegaan.
In dit project wordt nauw samengewerkt met woningcorporaties Lefier (eigenaar in de VvE’s) en Patrimonium, de beheerder PandGarant en de gemeente. Alles valt onder de paraplu van de wijkvernieuwing Wijkdeal De Wijert.
Conclusie
Warmte vormt op gemeentelijk niveau (samen met het spoor besparen) de ruggengraat van de gemeentelijke energietransitie. Met het Warmtetransitieplan Noordwest 2022 – 2030 kunnen we de volgend stap maken in de warmtetransitie. Dit plan geeft invulling aan ongeveer 50 % van onze warmtenet ambities. De komende 2 jaar moet duidelijk worden of financiering voor deze verdere uitbreiding mogelijk is en welke warmtebronnen in de toekomst aanvullende (hernieuwbare) warmte kunnen leveren in combinatie met al bestaande nieuwe warmtecentrale van WarmteStad. Samen met huiseigenaren en bewoners gaan we de plannen verder uitwerken en realiseren.